SURA 62

AL-DŻUMU’A (PIĄTEK)

OKRES MEDYŃSKI

Niniejsza sura, składająca się z 11 wersetów, bierze swoją nazwę z wersetu 9, w którym piątkowa modlitwa wspólnotowa dżumu’a została ustanowiona jako obowiązek dla wiernych. Została objawiona we wczesnym okresie medyńskim Posłannictwa Wysłannika Bożego. Nakazuje wiernym spieszyć ku wspominaniu Boga, gdy są wzywani w piątek na modlitwę (dzień dżumu’a). Wzmiankuje także zasady misji Proroka Muhammada oraz poddaje krytyce Żydów, którzy twierdzili, że jedynie oni są przyjaciółmi Boga.

W Imię Boga Miłosiernego, Współczującego!

Wszystko to, co jest w Niebiosach i wszystko to, co jest na ziemi wysławia Boga, Absolutnego Pana, Świętego i Czystego, Pełnego Chwały, którego Moc nieodparta, Mądrego.
On jest Tym, który posłał pomiędzy niepiśmiennych^[1] Wysłannika spośród nich samych, recytującego im Jego Objawienia i oczyszczającego ich (z fałszywych wierzeń i nauk, a także z grzechów i wszelkiego rodzaju nieczystości); oraz nauczającego ich Księgi i Mądrości, podczas gdy wcześniej zatracali się w błędzie oczywistym.
I (z tym samym Posłannictwem posłał go) do innych – aniżeli oni – ludów, które jeszcze nie dołączyły do nich (w wierze). On jest Pełen Chwały, Jego Moc nieodparta, Mądry.
Oto Łaska Boga. On obdarza nią tych, których zechce. Zaiste, Bóg jest Panem niezmierzonej łaski.
Ci, którym powierzono niesienie Tory, a oni jej potem w praktyce nie wypełniali, podobni są do osła dźwigającego ładunek z księgami (który przenosi to, czego nie rozumie). Jakże zły jest przykład tych, którzy (nie dbają o to, czego naucza ich Księga i) za kłamstwo uznają Boże Objawienia (zesłane im i zawierające Nowinę o Ostatnim Wysłanniku)! Bóg nie jest przewodnikiem ludzi występnych.
Powiedz: „O wy, którzy jesteście Żydami! Skoro twierdzicie, że Bóg umiłował was, a wykluczył wszystkie inne narody, to życzcie sobie śmierci, o ile jesteście prawdomówni (w tym, co twierdzicie)”.
Oni jednak nie będą sobie nigdy życzyć śmierci ze względu na to, co przygotowali własnymi rękoma (na Tamten Świat spośród grzechów i obraz). Bóg ma pełną wiedzę o ludziach występnych.
Powiedz: „Śmierć, od której uciekacie, dosięgnie was z pewnością. A potem zostaniecie sprowadzeni do Tego, który zna Niewidzialne i Widzialne, a On sprawi, że zrozumiecie wszystko to, co czyniliście (i wezwie was do zdania z tego rachunku)”.
O wy, którzy wierzycie! Wtedy, gdy zabrzmi wezwanie na modlitwę piątkową, spieszcie natychmiast, by wspominać Boga (wsłuchując się w przemowę i wykonując modlitwę), i porzućcie interesy (oraz wszystko to, czym jesteście zajęci). To jest dla was lepsze, jeślibyście tylko wiedzieli^[2].
A kiedy modlitwa się zakończy, rozejdźcie się po kraju i szukajcie (waszej części) Dobrodziejstw Boga, a także wspominajcie często Boga (wykonując modlitwę i przy innych sposobnościach), abyście osiągnęli pomyślność (w obu światach).
Lecz oto (zdarzyło się, że) kiedy dojrzeli (okazję, by zrobić) interes lub rozrywkę, pobiegli ku temu, opuszczając cię, gdy stałeś (wygłaszając mowę). Powiedz: „To, co jest u Boga, jest (dla was) lepsze niż rozrywka i interesy^[3]. Bóg jest najlepszy, by szukać w Nim najwyższej rangi zaopatrującego”.

Żydzi są ludem, który otrzymał Boską Księgę (Torę). Za czasów Proroka większość z nich potrafiła czytać i pisać. Choć jednak, jak to zostanie wykazane w wersecie 5, znali Torę, to jednak postępowali tak, jak gdyby nie znali wartości powierzonego im depozytu. Przypominali pod tym względem obładowanego księgami osła, który nie pojmuje wartości swego ładunku. Z kolei Arabowie, którzy byli niepiśmienni w tym sensie, że nie otrzymali Księgi, a większość z nich nie znała sztuki pisania i czytania, wielce sobie cenili Księgę posłaną im poprzez Proroka Muhammada, niech będą z nim pokój i błogosławieństwo, i uczynili z niej przewodnik prowadzący przez życie. ↑
Modlitwa Piątkowa we wspólnocie wiernych stanowi obowiązek i ważny symbol islamu. Wysłannik Boży oświadczył, że Bóg pieczętuje serce tego, kto bez uzasadnionej przyczyny opuszcza tę modlitwę trzy następujące po sobie razy (Abu Daud, „Salat”, 215; At-Tirmizi, „Salat”, 359). W kazaniu piątkowym są również takie części, które dotyczą wolności politycznej i sytuacji wspólnoty muzułmańskiej. Dlatego też modlitwa ta nie może być wykonywana samodzielnie.

Modlitwa dżumu’a wykonywana jest w czasie modlitwy południowej, w związku z czym w piątek nie wykonuje się zwyczajnej modlitwy południowej. Każdy wolny, dorosły, zdrowy i mieszkający w danym miejscu muzułmanin musi wziąć w niej udział, chyba że istnieje uzasadniony powód do nieobecności. Modlitwa piątkowa nie jest natomiast obowiązkowa dla kobiet, dzieci oraz tych, którzy mają uzasadnione powody, by w niej nie uczestniczyć (choroba, niebezpieczeństwo, wielkie mrozy), a także podróżnych.

Przemowa musi być wygłoszona przed modlitwą (wspominanie Boga w wersecie oznacza zarówno przemowę, jak i samą modlitwę rytualną). Imam wygłasza mowę z kazalnicy w pozycji stojącej. Rozpoczyna od wychwalania Boga i upraszania Bożego błogosławieństwa dla Proroka Muhammada i jego rodziny. Następnie wygłasza mowę, podczas której zachęca muzułmanów do czynienia dobra, odżegnuje się od zła, udziela im rad oraz stara się ich oświecić umysłowo i duchowo, a także dać im wskazówki co do postępowania. Nie powinien przemawiać zbyt długo. Po tej części mowy na krótką chwilę siada, po czym znowu wstaje i wychwala Boga, prosząc Go jednocześnie o błogosławieństwa dla Proroka Muhammada i jego rodziny, a także modli się za wszystkich muzułmanów. Wspólnota wiernych musi przysłuchiwać się uważnie i zachować ciszę.

Modlitwa piątkowa składa się z dwóch rakatów. Sunną jest wykonanie czterech rakatów przed nią, tak jak się to czyni przed zwykłą modlitwą południową, oraz czterech rakatów po jej zakończeniu.

Uczeni muzułmańscy, szczególnie hanafickiej szkoły prawnej, mieli pewne wątpliwości co do ważności modlitwy piątkowej ze względu na stosunki (polityczne) panujące we wspólnocie muzułmańskiej. Generalnie rzecz biorąc, muzułmanie znajdują się pod kontrolą niemuzułmanów (bezpośrednio bądź pośrednio) i w związku z tym nie mają całkowitej wolności wykonywania modlitwy piątkowej dżumu’a w taki sposób, by tak modlitwa, jak i przemowa (chutba) były ważne. Z tego względu, by mieć pewność, że obowiązkowa modlitwa południowa została wykonana prawidłowo, postanowili, że po cztero-rakatowej modlitwie nadobowiązkowej należy wykonać inną modlitwę, również składającą się z czterech rakatów (taką, jak obowiązkowa modlitwa południowa), z intencją modlitwy południowej. Uczeni radzą również, by po tejże modlitwie wykonać jeszcze dwurakatową modlitwę nadobowiązkową z intencją modlitwy sunnowej właściwej dla tej pory dnia. ↑
Niniejszy werset nawiązuje do zdarzenia, jakie miało miejsce za czasów Proroka, niech będą z nim pokój i błogosławieństwo. W Medynie panował wówczas głód. Wysłannik wygłaszał właśnie mowę piątkową, gdy przybyła długo wyczekiwana karawana z Syrii. Słysząc dźwięki trąbki, oznajmiające przybycie karawany, większość zgromadzonej w meczecie wspólnoty wiernych wyszła na zewnątrz. Werset ostrzega zatem muzułmanów, by podczas modlitwy skupiali swą uwagę na wspominaniu Boga. ↑